Rozmowa z prof. dr. hab. n. med. Jackiem P. Szaflikiem, kierownikiem Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Czy dużo czasu dzieli nas od tego, gdy osoby, które straciły wzrok, będą mogły znów widzieć? To zależy od przyczyny utraty wzroku. Na wielu polach udało się dokonać ogromnego postępu. Np. w leczeniu chorób związanych z tłem naczyniowym, jak wysiękowe zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, mamy możliwość stosowania nowych leków, jak inhibitory anty-VEGF. Jest też postęp w leczeniu powikłań ocznych cukrzycy. Nowe terapie leczą choroby aktywne, nie są jednak w stanie pomóc, jeśli już doszło do zniszczenia części centralnej siatkówki czy uszkodzenia nerwu wzrokowego. Tym niemniej jest obecnie ogromny rozwój technologii, o których kiedyś nie przypuszczaliśmy, że będą mogły mieć zastosowanie w medycynie. Jak wiele w Polsce wykonuje się obecnie przeszczepów rogówki? W ubiegłym roku w Polsce przeszczepiono 939 rogówek, w naszym szpitalu – 203. W Polsce obecnie 5582 osoby oczekują na przeszczep, w naszym szpitalu – 1614. To znaczy, że czeka się 6-8 lat od momentu wpisania na listę? To średnia statystyczna. Część pacjentów niestety nie doczeka do przeszczepienia. Liczba przeszczepów systematycznie, choć powoli, rosła. Niestety, po 2012 roku znów zaczęła spadać. Największym problemem jest brak rogówek. W naszym szpitalu mielibyśmy możliwość kilkakrotnie zwiększyć liczbę przeszczepień: mamy wykwalifikowaną kadrę, sprzęt, natomiast otrzymujemy za mało tkanek. Czas oczekiwania zależy też od rodzaju przeszczepu. Nieco inny rodzaj materiału jest potrzebny do przeszczepów warstwowych, inny – do przeszczepów pełnej grubości. W przypadku przeszczepów warstwowych na przeszczep trzeba czekać około 2-3 lat. Cały czas mamy jednak też pacjentów z przypadkami ostrymi: są to perforacje, niegojące się owrzodzenia infekcyjne, niepoddające się leczeniu farmakologicznemu. U takich osób musimy przeszczep wykonać natychmiast, jeśli chcemy, by pacjent trwale nie utracił wzroku. Dlaczego jest tak mało przeszczepów? Rogówkę pobrać trudniej niż np. nerkę? O wiele łatwiej, pobranie rogówki nie jest tak skomplikowanym zabiegiem, wykonują go najczęściej technicy. Rogówka może być pobrana nawet po 18 godzinach od śmierci dawcy, a można ją przechowywać do dwóch tygodni od pobrania. Oczywiście są kwestie badań dawcy, bywa, że jakość rogówki jest gorsza i nie jest możliwy przeszczep. Po tzw. urazie motocyklisty często z kolei dochodzi do tak dużego wstrząsu, że uszkodzeniu ulegają komórki śródbłonka – taka rogówka też często nie nadaje się do przeszczepienia. Największym problemem jest jednak niewielka liczba zgłoszeń do banków tkanek, dlatego pacjent musi czekać, mimo że kwalifikuje się do przeszczepienia. Tak długi okres oczekiwania na operację jest bezpieczny dla pacjenta? Bywa, że wiąże się to z dużym dyskomfortem, pacjent źle widzi, może mieć dolegliwości bólowe. W przypadku przeszczepów warstwowych długie oczekiwanie może spowodować, że pacjent przestanie się kwalifikować do przeszczepu warstwowego, tylko będzie musiał mieć wykonany przeszczep drążący, mniej korzystny ze względów medycznych. Można spodziewać się, że liczba osób oczekujących na przeszczepienie będzie nadal rosła? Nasza populacja starzeje się, zapewne więc więcej osób będzie musiało w przyszłości korzystać ze specjalistycznego leczenia okulistycznego. Z drugiej strony pojawiają się nowe metody leczenia, np. w przypadku stożka rogówki jest metoda pozwalająca na zatrzymanie lub bardzo znaczne spowolnienie postępu choroby. To tzw. cross-linking, czyli utwardzenie rogówki. Jeśli zmiany zostaną uchwycone szybko i zabieg zostanie przeprowadzony w odpowiednim czasie, jest szansa, że pacjent uniknie w przyszłości przeszczepienia rogówki. Techniki operacji przeszczepienia rogówki również bardzo się zmieniły? Tak, jest bardzo duży postęp, jeśli chodzi o techniki przeszczepiania. Pacjenci dużo lepiej tolerują przeszczep, o wiele szybciej dochodzą do siebie. W przyszłym roku będziemy obchodzić 110. rocznicę pierwszego udanego allogenicznego przeszczepienia rogówki u człowieka. To był tzw. przeszczep drążący, który polega na przeszczepieniu wszystkich warstw rogówki. Dużym sukcesem było wprowadzenie nowoczesnych technik przeszczepiania rogówki: przeszczepów warstwowych tylnych leczących choroby śródbłonka rogówki oraz przeszczepów warstwowych przednich, stosowanych w chorobach istoty właściwej rogówki, takich jak blizny czy stożek. Techniki przeszczepów warstwowych – zarówno przednich, jak tylnych – mają dużą przewagę nad przeszczepem drążącym. W przypadku przeszczepu warstwowego przedniego główną zaletą jest znikoma liczba odrzuceń. W przypadku przeszczepu warstwowego tylnego ta liczba również jest mniejsza, choć może nie tak bardzo jak w przypadku przeszczepu przedniego. Za to u pacjentów znacznie szybciej odbywa się rehabilitacja wzrokowa, są lepsze wyniki przeszczepienia, jeśli chodzi o ostrość wzroku i jakość widzenia. Pacjenci w znacznie krótszym czasie mogą powrócić do normalnego życia. Obecnie coraz częściej stosuje się techniki warstwowe? We wszystkich przypadkach, w których to możliwe, staramy się je wykonywać. U pacjentów z mniej zaawansowanymi chorobami wcześniej stosujemy przeszczepy warstwowe ze względu na to, że wyniki leczenia lepsze, bardziej przewidywalne, szybciej pojawia się poprawa widzenia. Jednak w niektórych stanach, np. perforacji rogówki, leczeniem z wyboru jest przeszczep drążący. To również konieczne w przypadkach bardzo zaawansowanych, kiedy nie można już zastosować techniki warstwowej, bardziej oszczędzającej dla pacjenta. Jakie leki przeciwbakteryjne stosuje się ochronnie w profilaktyce pooperacyjnego zapalenia wnętrza gałki ocznej? Pooperacyjne zapalenie wnętrza gałki ocznej jest bardzo ciężkim powikłaniem chirurgii oka, zagrażającym utratą wzroku. Na szczęście, nowoczesne techniki operacyjne w połączeniu z profilaktyką przed, około- i pooperacyjną sprawiły, że mamy z nim obecnie do czynienia niezwykle rzadko. Rutynowo stosuje się dezynfekcję skóry okolicy oka i worka spojówkowego roztworem wodnym jodku powidonu, a na zakończenie operacji do komory przedniej oka podaje się iniekcję cefalosporyny II generacji – cefuroksymu. W przypadku tych dwóch środków mamy jednoznaczne naukowe dowody, że zasadniczo zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia endoftalmitu. Dodatkowo, w okresie przedoperacyjnym możemy stosować działania, które zmniejszają liczbę bakterii na powierzchni oka i powiek – to jest higiena brzegów powiek z zastosowaniem dedykowanych preparatów, niezbędna u pacjentów z zapaleniem brzegów powiek, oraz krople oczne z antybiotykiem z grupy fluorochinolonów. Podobnie po operacji pacjent zapuszcza do oka ten sam antybiotyk w kroplach, aby zapobiegać ewentualnemu zakażeniu w przypadku nieszczelności rany pooperacyjnej. W naszej klinice, w Samodzielnym Publicznym Klinicznym Szpitalu Okulistycznym, do tego celu stosujemy lewofloksacynę. Oparty na tych dwóch antybiotykach (cefuroksym w iniekcji dogałkowej i lewofloksacyna w kroplach) schemat profilaktyki wykorzystujemy od czasu europejskiego badania ESCRS (Endophthalmitis Prophylaxis Study), w którym uczestniczyliśmy. Okazał się on najskuteczniejszy podczas tego, największego w chirurgii okulistycznej, badania klinicznego i jest niezwykle efektywny w naszej praktyce. Czy u wszystkich pacjentów przeszczep rogówki kończy się powodzeniem? W większości przypadków – tak. Wyniki przeszczepień rogówki w grupach pacjentów niskiego ryzyka są bardzo dobre. Nie ma konieczności stosowania ogólnej immunosupresji, podaje się jedynie krople do oczu, które zapobiegają odrzuceniu. W zależności od pacjenta trzeba je podawać przez różny okres czasu – zwykle do kilku lat. Znakomita większość przeszczepów spełnia swoje funkcje, rogówka jest przezierna. Jest jednak grupa pacjentów wysokiego ryzyka: z nieleczącymi się zapaleniami, perforacjami, neowaskularyzacją rogówki – tworzą się wówczas patologiczne naczynia wrastające w tkankę rogówki. U tych pacjentów rokowanie zawsze było bardzo złe, jeśli chodzi o wyniki przeszczepienia, często dochodziło do odrzucenia przeszczepu. Od kilku lat zaczęliśmy u tych pacjentów stosować ogólne leczenie immunosupresyjne, zbliżone do tego, jakie stosuje się np. po przeszczepach nerki – pacjenci pozostają pod opieką lekarza transplantologa – immunologa. Dzięki takiemu postępowaniu udało się diametralnie zmienić rokowanie co do zachowania przezierności i funkcji przeszczepu. Oczywiście wiąże się to z większym obciążeniem dla organizmu związanym z immunosupresją, ale już teraz wiemy, jak ją stosować. Jakie są jeszcze postępy w technikach przeszczepiania? Pewnym postępem ostatnich lat jest też przeszczep komórek rąbkowych z drugiego oka. Dotyczy to chorób rąbka rogówki, czyli tej części na obwodzie rogówki, która produkuje komórki nabłonka. Postępem jest technika, wcześniej już stosowana w USA – polegająca na przeszczepieniu komórek rąbka więcej niż z jednego oka dawcy: np. przeszczepiamy półtora rąbka do jednego oka biorcy i również stosujemy immunosupresję. Bardzo to zwiększa efektywność przeszczepień. Jeśli u pacjenta jest zdrowy rąbek rogówki w drugim oku, to możliwa jest jeszcze inna technika, polegająca na pobraniu fragmentu tego rąbka, namnożeniu jego komórek w laboratorium, i przeszczepieniu do drugiego oka. Wcześniej również próbowano przeszczepiać komórki z jednego oka do drugiego, jednak ich liczba była zwykle zbyt mała, nie było to wiec zbyt efektywne. Obecnie istnieją metody pozwalające na namnożenie komórek ze zdrowego oka pacjenta, a następnie ich przeszczepienia do chorego oka. Nie ma wówczas konieczności stosowania leczenia przeciwodrzutowego? Tak, konieczne jest tylko leczenie przeciwzapalne. Czasem również przeszczepia się rogówkę z drugiego oka, ale tylko w przypadku, gdy drugie oko jest niewidome z innego powodu, a ma zdrową rogówkę. Czy stosuje się również sztuczne rogówki? U pacjentów w bardzo ciężkich stanach, w sytuacjach, gdy wiadomo, że przeszczepienie rogówki ma małą szansę powodzenia, można stosować keratoprotezy. Mają one zastosowanie w przypadku pacjentów, którzy mają całkowicie zblizowaconą powierzchnię oka, lub mieli już wielokrotne nieskuteczne przeszczepy rogówki. Tu też dokonał się postęp, obecnie są bardzo dobre, nowoczesne keratoprotezy, chociaż ich zastosowanie nadal wiąże się z dużym obciążeniem dla pacjenta. Najczęściej stosowaną keratoprotezą jest keratoproteza bostońska – również w naszym szpitalu wykonywaliśmy takie wszczepy. Niestety, obecnie procedura wszczepienia keratoprotezy nie jest refundowana przez NFZ, mimo wielu apeli środowiska okulistów. Tak więc mamy kolejkę pacjentów, którzy nie będą mogli być operowali. To około kilkudziesięciu osób, komuś może wydawać się, że to stosunkowo niewiele, jednak była to dla tych pacjentów ostatnia szansa na odzyskanie widzenia. Warto jednak pamiętać, że w przypadku sztucznej rogówki najczęściej nośnikiem jest również rogówka od dawcy – tak więc zastosowanie keratoprotezy nie rozwiązuje problemu małej liczby dawców. W naszym szpitalu są prowadzone badania dotyczące nowych modeli keratoprotez. Ich zastosowanie może poprawiać rokowanie u tych pacjentów, u których zwykle przeszczepiana rogówka ulegała zmętnieniu, jest szansa, że dzięki zastosowaniu keratoprotezy pozostanie ona przezierna. Dla pewnej grupy pacjentów byłaby to więc ogromna szansa, jednak jak na razie nie rozwiązuje to problemu braku tkanek. A poza tym, jak mówiłem, obecnie w Polsce tego typu leczenie nie jest dostępne dla pacjentów. Największym problemem pozostaje jednak mała liczba tkanek do przeszczepu. Jest możliwość pozyskiwania ich z zagranicy, np. z USA, gdzie pozyskuje się więcej tkanek niż jest to konieczne do przeszczepienia. Banki tkanek udostępniają rogówki, nie jest to związane z ich sprzedażą, są jednak opłaty związane z pobraniem, oceną, konserwacją, transportem. Te koszty wynoszą nawet 3-4 tys. USD za tkankę, co przekracza blisko dwukrotnie wysokość refundacji w Polsce za całą procedurę przeszczepienia. ▫ Rozmawiała Katarzyna PinkoszKatarzyna PinkoszDziennikarka medyczna, z-ca redaktora naczelnego Świat Lekarza, redaktor naczelna i redaktor prowadząca Świat Lekarza 3D, laureatka dziennikarskich nagród i wyróżnień, Kryształowe Pióro, Sukces Roku w Medycynie, Dziennikarz Medyczny Roku, Złoty Otis. Autorka książek, "Wybudzenia. Polskie historie", "O dwóch takich. Teraz Andy", "Zdrowe dziecko? Naturalnie!", współautorka książki "Pół wieku polskiej diabetologii. Rozmowy z Mistrzami", "Covidowe twarze szpiczaka", "Jak Motyl. Odczarować mity".

Fot. guvendemir / Getty Images Przeszczep rogówki to metoda leczenia nieodwracalnych wad i chorób rogówki, które powodują jej zmętnienie i utratę wzroku. Choć okres rekonwalescencji jest relatywnie długi, zabiegi przynoszą pozytywny wynik w bardzo dużym procencie przypadków. Przeszczep rogówki to metoda mikrochirurgicznego zastąpienia chorej części lub niemal całej rogówki materiałem pochodzącym od dawcy. Jeśli operacja jest skuteczna, pacjent może całkowicie odzyskać wzrok. Budowa rogówki Rogówka stanowi przednią, przejrzystą powierzchnię gałki ocznej. Składa się z kilku warstw. Licząc od zewnątrz, są to: warstwa nabłonkowa (w której znajdują się liczne czuciowe zakończenia nerwowe), błona Bowmana, istota właściwa, złożona z włókien tkanki łącznej, błona Descemeta, śródbłonek. Rogówka jest przejrzysta dzięki temu, że istota właściwa jest zbudowana z włókien tworzących bardzo regularny, równoległy układ oraz w związku z faktem, że stopień jej uwodnienia jest bardzo niski. Szczególną rolę w utrzymaniu tego stanu mają komórki śródbłonka, dbające o utrzymywanie bariery między istotą właściwą a wnętrzem oka, wypełnionym cieczą wodnistą. Stanowią one pewnego rodzaju jednokierunkową pompę, „odsysającą” wodę z rogówki. Rogówka nie ma naczyń krwionośnych. Źródłem tlenu i substancji odżywczych są dla niej powietrze zewnętrzne, film łzowy, naczynia w obszarze rąbka (brzeżnej części rogówki) oraz ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią oka. Przeszczep rogówki - po 27 latach od utraty wzroku - przeszła pani Regina. Na czym polega nowatorski zabieg, który przeszła? Dowiecie się tego z filmu: Zobacz film: Operacje, które przywracają wzrok Źródło: Dzień Dobry TVN Dekompensacja rogówki Komórki śródbłonka nie namnażają się, więc w ciągu życia ich ilość sukcesywnie spada. Początkowa ilość (ok. 3000–4500 sztuk na mm2) zmniejsza się do wartości osiągających przeciętnie 1500/mm2. Pewne schorzenia, urazy oraz wykonywane wewnątrz oka zabiegi operacyjne sprawiają jednak, że utrata śródbłonka jest większa niż normalnie. W zdrowym oku jednowarstwowy śródbłonek przypomina plaster miodu. Kiedy komórek ubywa, zmieniają one kształt z sześciokątnego na nieregularny, powiększają się tak, by pokryć ubytki. Jeśli ilość komórek na 1 mm2 spadnie poniżej 500, warstwa ta staje się niewydolna. Zwiększa się jej przepuszczalność, a rogówka, pochłaniając wodę, staje się nieprzejrzysta. Taki stan nazywa się dekompensacją rogówki. W krańcowych sytuacjach powoduje ona tzw. zwyrodnienie pęcherzowe rogówki, które – oprócz zaburzeń widzenia – może być przyczyną silnych dolegliwości bólowych. Przyczyny kwalifikacji do przeszczepu rogówki Wskazaniami do przeszczepu rogówki mogą być: zwyrodnienie pęcherzowe rogówki, stan po przebytym urazie rogówki z bliznami, szczególnie w centralnej części, niepoddający się leczeniu zachowawczemu stożek rogówki, owrzodzenia bakteryjne lub grzybicze, zespół pseudoeksfoliacji (powodujący przyspieszoną utratę komórek śródbłonka), inne przyczyny powodujące dekompensację rogówki. Kwalifikacja chorego do zabiegu Warunkiem kwalifikacji do zabiegu jest wyczerpanie innych, zachowawczych metod leczenia rogówki chorego. Podstawowym kryterium jest ocena, czy nowo wszczepiona rogówka będzie mogła prawidłowo funkcjonować. Pod uwagę bierze się wydzielanie łez, funkcję okolicznych naczyń i nerwów, a także stan powiek. Ich niedomykalność albo niedobór łez mogą doprowadzić do wysuszenia przeszczepu, zmętnienia i ponownej utraty wzroku. Wyklucza się też chorych, którzy cierpią na inne poważne choroby oka (jaskrę, zwyrodnienie plamki, odwarstwienie siatkówki), gdyż przeszczep nie przywróci im właściwej ostrości widzenia. Przeciwwskazaniami mogą być również niektóre choroby metaboliczne, układowe albo ogólny stan zdrowia, uniemożliwiający wykonanie znieczulenia ogólnego. Rodzaje zabiegu przeszczepu rogówki Najczęstszą formą zabiegu jest pełnowarstwowy przeszczep rogówki. Z oka dawcy pobiera się okrągły fragment rogówki, obejmujący całą jej grubość i niemal całą powierzchnię. Identyczny fragment wycina się (niekiedy nawet tym samym, specjalnym nożem) z rogówki biorcy tak, by implantowany fragment idealnie pasował do otworu. Drugą odmianą jest przeszczep częściowy, gdy wycina się jedynie chorą warstwę o określonej grubości, pozostawiając część rogówki chorego. Przeszczepiony materiał zastępuje wówczas usunięty fragment, opierając się na pozostawionej tkance. Przebieg przeszczepu rogówki Przeszczep rogówki wykonuje się na bloku operacyjnym, pod specjalnym mikroskopem mikrochirurgicznym. Operacja może być wykonana w chwili, gdy do dyspozycji jest materiał od dawcy. Czasem jest to rogówka, która właśnie została pobrana od zmarłej osoby. Może ona także pochodzić z tzw. banku rogówki. Jest to instytucja, która w sterylnych, zapewniających odpowiednie środowisko warunkach przechowuje dostępny materiał transplantacyjny i udostępnia go w razie potrzeby akredytowanym, wyspecjalizowanym ośrodkom okulistycznym. Przeszczepiany fragment rogówki przyszywa się szwami (najczęściej krzyżykowymi) na całym obwodzie tak, by zapewnić szczelność oka i zapobiec przeciekowi cieczy wodnistej z wnętrza oka. Rekonwalescencja po przeszczepie rogówki Chory po przeszczepie rogówki podlega regularnej kontroli lekarskiej. Przez 3–4 tygodnie nosi na operowanym oku opatrunek, po kilku, kilkunastu miesiącach usuwa się szwy. Jeśli operacja i przebieg pooperacyjny są niepowikłane, ostrość widzenia stopniowo poprawia się. W zdecydowanej większości przypadków można liczyć na świetne rezultaty. Choć nie zawsze uzyskuje się pełną ostrość wzroku, przywraca się chorym możliwość normalnego funkcjonowania w codziennym życiu i zdolność do samoobsługi. Koszt wykonania przeszczepu rogówki Zabieg przeszczepu rogówki jest w określonych przypadkach refundowany w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Operację można również wykonać prywatnie. Ceny w poszczególnych ośrodkach znacznie się różnią, ale utrzymują się na poziomie kilku tysięcy złotych. Zobaczcie także jak wygląda zabieg laserowej korekcji wzroku: Zobacz film: Laserowa korekcja wzroku. Jak wygląda taki zabieg? Źródło: Klinika urody

Po upływie ok. 2 tygodni od transplantacji warto wykonywać systematycznie bardzo delikatne masaże skóry głowy, dzięki którym poprawi się krążenie, wpływając pozytywnie na jakość zabiegu. W tym okresie wciąż nie należy używać: odżywek, stylizatorów, szczotek i grzebieni, suszarki. Przeszczep włosów wymaga od pacjentów

data publikacji: 11:00, data aktualizacji: 16:48 ten tekst przeczytasz w 2 minuty Kilka pierwszych w Europie przeszczepów rogówek wraz z plastikową częścią optyczną przeprowadzono w czwartek w Okręgowym Szpitalu Kolejowym w Katowicach. W opinii lekarzy, to przełom i szansa dla niektórych pacjentów, którym do tej pory nie można było pomóc. air009 / Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Zespół pod kierunkiem prof. Edwarda Wylęgały przeprowadził w czwartek od rana pięć takich operacji. Wszystko odbywało się pod okiem amerykańskiej profesor Uli Jurkunas z bostońskiego Massachusetts Eye and Ear Infirmary - szpitala Harvard Medical School. Katowickim lekarzom udało się przekonać Amerykanów, że takie zabiegi można przeprowadzać także w Polsce. Jak wyjaśnia prof. Wylęgła, rogówka przeszczepiana w trakcie tej operacji ma w środku plastikową część optyczną, to swoista humanizowana proteza. Różni się od innych stosowanych protez rogówki tym, że jest wszczepiana za jednym razem. Nie trzeba czekać kilku miesięcy na kolejny etap operacji. Keratoproteza bostońska przypomina nit, składający się z cylinderka optycznego, płytki stabilizującej i pierścienia. Do operacji jest oczywiście potrzebna także ludzka rogówka z banku rogówek. Dzięki tej metodzie można leczyć pacjentów, u których klasyczny przeszczep nie ma szans powodzenia - już wcześniej nie powiódł się np. na skutek odrzutu lub infekcji, albo chorzy mają zmętnienie rogówki po jej wirusowym zapaleniu. Dla wielu pacjentów z chorą rogówką obu oczu to jedyna szansa na wyzdrowienie. Koszty przeprowadzonych w czwartek zabiegów pokrywa Harvard Medical School. Śląscy lekarze mają nadzieję, że nowa metoda będzie stosowana w Katowicach i refundowana ze środków NFZ. W tym roku chcą przeprowadzić 15 takich zabiegów. W katowickim ośrodku każdego roku przeprowadza się ponad 200 przeszczepów rogówek. Rogówka to zewnętrzna część gałki ocznej - jest pierwszą warstwą, przez którą do wnętrza oka przechodzą promienie świetlne. Jej prawidłowa przejrzystość, powierzchnia i kształt mają bardzo istotny wpływ na widzenie. Rogówkę porównuje się do szkiełka zegarkowego, które musi być przeźroczyste, by można było odczytać godzinę. Schorzenia rogówek są drugą po zaćmie przyczyną znacznego upośledzenia widzenia. (PAP) zdrowie Długi covid widać w oku chorego. Badacze: chodzi o wygląd rogówki Ubytek włókien nerwowych oraz wzrost liczby komórek odpornościowych w rogówce oka towarzyszy utrzymującym się powikłaniom po COVID-19 - wskazują nowe dane.... PAP Rogówka – funkcje, budowa, uszkodzenia, choroby Rogówka to istotny element budowy oka. To przez nią światło wpada do oka. Rogówka załamuje i skupia jego promień, co umożliwia wyraźne widzenie. Częstym... Marta Pawlak Co to jest stożek rogówki? Stożek rogówki, po angielsku keratoconus, jest postępującą chorobą oczu, w której normalnie okrągła rogówka jest cienka i zaczyna wybrzuszać się w kształcie... Młoda kobieta prawie straciła wzrok przez pływanie w soczewkach kontaktowych. Konieczny był przeszczep rogówki 24-letnia kobieta prawie straciła wzrok, ponieważ weszła do basenu w soczewkach kontaktowych. Natalie Rance dostała zapalenia rogówki. Sytuacja była na tyle... Anna Rojek-Kiełbasa | Redakcja Medonet Pierwszy w Polsce przeszczep komórek macierzystych rogówki u dziecka Specjaliści ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach przeszczepili komórki macierzyste nabłonka rogówki oka u dziecka. To pierwszy tego typu zabieg w... Neurotroficzne zapalenie rogówki Zwykły wirus opryszczki może wywołać nieuleczalna chorobę oczu, która często prowadzi do ślepoty. Obecnie w Polsce trwają testy kliniczne nowego leku na to... Halina Pilonis Rogówka z laboratorium Wyprodukowane w laboratorium rogówki wyraźnie poprawiły wzrok 10 szwedzkich pacjentów - informuje serwis BBC News/Science. Rogówka oka. Zapalenia i zwyrodnienia rogówki Rogówka jest bogato unerwiona czuciowo, dlatego jej choroby łączą się z bolesnością. Przyczyną zmian zapalnych rogówki mogą być bakterie, wirusy lub grzyby. Helena Żygulska-Mach Zemsta faraona - co to jest i jak się ją leczy? Biegunka podróżnych jest częstą przypadłością osób udających się do ciepłych krajów. Odwodnienie organizmu spowodowane gwałtowną biegunką może być szczególnie... Agnieszka Gonet-Surowka Skórne objawy chorób serca Choroby kardiologiczne bardzo często manifestują się na skórze. Czasem nawet niewielkie zmiany skórne mogą świadczyć o toczącym się procesie chorobowym bądź być... Lidia Banach . 708 299 385 20 542 250 724 641

czego nie wolno po przeszczepie rogówki