W Polsce w wielu przypadkach usługi opiekuńcze zapewniane przez gminy są jedyną formą wsparcia, na jaką mogą liczyć seniorzy. Niestety koszty opieki w przypadku pobytu seniora w DPS spadają również na rodzinę i podatników. Można też wynająć opiekunkę do pomocy i zapewnić opiekę w domu, co zaleca WHO. Jednak wciąż panuje przekonanie o wysokiej cenie takiej usługi. Ile tak naprawdę kosztuje opieka nad osobami starszymi i dlaczego system opieki nad seniorami wymaga zmian? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przyjęła strategię na lata 2020-2039 „Decade of Healthy Ageing” i zaleca, aby odchodzić od opieki instytucjonalnej na rzecz opieki w środowisku osoby potrzebującej. Jest to tzw. „person centered care”, czyli skupienie na potrzebach danej osoby, a nie na potrzebie realizacji procedur systemowych. Opieka nad osobą starszą powinna być elastyczna, uwzględniać priorytety życiowe seniora i jego rodziny, ułatwiać dostęp do pomocy medycznej czy lekarza, a przede wszystkim odbywać się w środowisku zamieszkania. W Europie takie rozwiązanie – kiedy to system dopasowuje się do potrzebującego, a nie na odwrót, a senior może liczyć na dofinansowanie prywatnej opieki i wsparcie we własnym domu – możemy dostrzec między innymi w Niemczech, Francji czy w Szwecji. Jak ma się do tego sytuacja na polskim rynku opieki nad osobami starszymi? Opieka nad osobami starszymi – raport NIK W 2019 roku Komisja ekspertów ds. Osób Starszych zanalizowała trzy raporty NIK i wysnuła następujące wnioski: Coraz więcej jest seniorów potrzebujących opieki w różnych formach, a oferty pomocy ze strony gmin się nie zmieniają. Samorządy prowadzą politykę społeczną bez diagnozy potrzeb osób starszych. Bardzo niewiele gmin ma własne opracowania standardów świadczenia usług opiekuńczych. Główną barierą w dostępności do usług opiekuńczych jest zasobność materialna. Wnioski te są niepokojące, zwłaszcza w obliczu świadomości, że rekomendacje NIK nie są realizowane, a gminy nie mają wypracowanych standardów co do opieki lub są one przestarzałe i niedopasowane do obecnej sytuacji. Niepokój wzbudza również świadomość, że dużo starszych osób rezygnuje ze świadczonej pomocy lub ograniczyło jej zakres, ponieważ najzwyczajniej ich na to nie głośniej mówi się o tragicznej wręcz sytuacji seniorów, którym polska służba zdrowia nie oferuje żadnych ułatwień – muszą mierzyć się z bardzo długimi kolejkami do lekarzy i specjalistów, nierzadko też do lekarza POZ, a ze względów ekonomicznych najzwyczajniej nie stać ich na wizyty w prywatnych placówkach medycznych. Dlatego też eksperci od lat zaznaczają, że polski system opieki wymaga zmian, za wzór podając systemy w innych państwach europejskich. Tam nacisk kładziony jest na wspieranie i dofinansowywanie opieki nad seniorami w ich własnym domu. Jak prezentują się koszty opieki nad osobami starszymi w Polsce? Ile realnie kosztuje opieka nad seniorem? Koszt pobytu w domu pomocy społecznej spoczywa na gminie. Wydatki te mogą być bardzo wysokie, na tyle, że może się okazać, że bardziej opłacalne jest wynajęcie profesjonalnej opiekunki, zwłaszcza przy świadomości co do warunków, jakie panują w DPS i przy nieufności do instytucji publicznych (patrz raport NIK). Ile płacimy za opiekę w publicznym DPS? Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej koszty funkcjonowania domów pomocy społecznej, w tym osób, które tam przebywają, powinny być ponoszone przez podopiecznych oraz w dalszej kolejności przez ich najbliższą rodzinę. Koszt sprawowania opieki nad jedną osobą w DPS jest bardzo wysoki, nawet 9 000 zł dla Warszawy. Powszechnie uważa się, że cena pobytu w DPS gminnym wynosi 70% wysokości emerytury i na tym koszty się kończą. Jest jednak inaczej. Emerytowi przebywającemu w DPS publicznym zabiera się 70% dochodu, jednak pozostałą część powinien spłacić inny członek rodziny – jest to tzw. obowiązek alimentacyjny. Przez to, że dochody osób w DPS oraz ich rodzin (zgodnie z kolejnością ustanowioną w art. 61 ustawy) nie pokrywają w całości ponoszonych kosztów pobytu, przechodzą one na gminę. W pierwszej kolejności płaci więc sam mieszkaniec przebywający w DPS (70% świadczenia z renty lub emerytury), następnie jego rodzina, a potem gmina, która otrzymuje środki z budżetu państwa. (źródło: Podsumowując, za pobyt osób starszych w samorządowych DPS płacą rodziny, ale też podatnicy. Ile kosztuje prywatna opieka? Alternatywą dla publicznych DPS są prywatne domy spokojnej starości. Cenniki są uzależnione od standardu placówki oraz sposobu zakwaterowania. , a najdroższy DPS może kosztować nawet od 6000 do 8000 zł przy zakwaterowaniu w pokoju 1-osobowym. W tej cenie otrzymujemy zakwaterowanie w pokoju, pełne wyżywienie opiekę oraz usługi rehabilitacyjne, pełne wyżywienie. Ceny nie obejmują kosztów zakupu leków i środków higienicznych. Inną opcją jest domowa opieka nad seniorem, czyli wynajęcie profesjonalnej opiekunki, która będzie przychodzić do domu seniora. Cenniki agencji z opiekunkami są dopasowane do konkretnych potrzeb seniora – wystarczy ocenić, w jakim zakresie senior potrzebuje pomocy i wybrać odpowiedni wariant opieki. Może to być pakiet 3 wizyt w tygodniu czy nawet pełna opieka 24-godzinna przez 7 dni w tygodniu. Okresem rozliczeniowym są 4 tygodnie. Przykładowe ceny podstawowych pakietów opieki Servitum: pakiet 3 wizyty w tygodniu od 600 zł pakiet 5 wizyt w tygodniu od 1 000 zł pakiet 7 wizyt w tygodniu od 1 480 zł opieka 24-godzinna, 7 dni w tygodniu od 3 950 zł Każdy pakiet uwzględnia dodatkowe, bezpłatne usługi jak na przykład zakupy on-line (1 w tygodniu), umawianie wizyt u lekarzy specjalistów, pomoc w zakupie środków farmaceutycznych czy nawet możliwość zamówienia odpłatnej usługi fachowca (tzw. złotej rączki). Zobacz aktualne ceny oraz pełen opis pakietów. Podsumowanie Społeczeństwo się starzeje, grupa osób wymagających opieki będzie stale wzrastać przy zmniejszającej się liczbie potencjalnych rodzinnych opiekunów. Według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego do 2050 roku w samej tylko Małopolsce potencjał pielęgnacyjny (tj. stosunek liczby kobiet w wieku 45-64 lat do osób w wieku 80+) zmaleje i będzie wynosić 128 opiekunów na 100 osób potrzebujących w stosunku do 325 potencjalnych opiekunów rodzinnych w roku 2013. Niestabilna i niedopasowana do współczesnych realiów polityka senioralna sprawia, że podatnicy i rodziny płacą niemałe pieniądze za pobyt seniorów w DPS. Co najważniejsze, seniorzy nie otrzymują wymaganej opieki dopasowanej do ich potrzeb. Zagrożeniem są również rosnące koszty opieki, które są często zaporowe i przez to opieka spoczywa na rodzinie (która następnie jest narażona na konsekwencje natury psychicznej wynikające z nadmiernego obciążenia obowiązkami). Eksperci, włącznie z przedstawicielami Ministerstwa Zdrowia, Najwyższej Izby Kontroli oraz Obserwatorium Polityki Społecznej, są zgodni, że system opieki zdrowotnej w Polsce należy pilnie przebudować, najlepiej na wzór systemu niemieckiego. W Niemczech istnieje kilka rodzajów wsparcia dla seniorów – są one finansowane ze specjalnego funduszu, zasilanego powszechnymi składkami. Senior może otrzymać dofinansowanie w wysokości 900 euro np. na prywatną opiekę domową lub nawet do 4 000 euro na dopasowanie warunków mieszkaniowych do potrzeb jak np. instalacja windy. Niemiecka strategia pomocy seniorom koncentruje się na wspieraniu potrzebujących w ich domach i zapewnieniu im optymalnej opieki w miejscu zamieszkania, to tzw. „ambulante Pflege”. Taką strategię powinno się wdrożyć również w Polsce i wspierać system w zakresie opieki domowej, aby – zgodnie z zaleceniami WHO – odchodzić od opieki instytucjonalnej i ograniczyć ogrom przyszłych wydatków państwa (i rodzin) związany ze starzeniem się społeczeństwa. Warto przeczytać: Małopolskie Obserwatorium Polityki Społecznej, “Opiekunowie rodzinni osób starszych – problemy, potrzeby, wyzwania dla polityki społecznej”, Kraków 2015. Obserwatorium Polityki Społecznej, Pogłębione studium usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych. Środowiskowa opieka formalna i nieformalna, Poznań 2017. “System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania. Przegląd sytuacji. Proppzycja modelu”, Raport Rzecznika Praw Obywatelskich, praca zbiorowa pod red. B. Szatur-Jaworskiej i P. Błędowskiego, Warszawa 2016 Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny, „Usługi opiekuńcze świadczone osobom starszym w miejscu zamieszkania. Informacja o wynikach kontroli NIK”, 2017.